Çocuk Diş Hekimliği nedir?

Pedodonti (Çocuk Diş Hekimliği), 0-15 yaş arası çocuklarda, koruyucu diş hekimliği uygulamaları ile başlayarak her türlü süt ve daimi diş tedavileri, diş travmaları ve tedavilerini uygulayan bir bilim dalıdır. Çocuk tedavisi özel ilgi gerektirmektedir. Çocuk psikolojisini iyi bilmek, onları korkutmadan diş hekimi koltuğuna alıştırmak ve diş temizliği hakkında bilgilendirerek hayatları boyunca sağlıklı dişlerle yaşayabilmelerini sağlamak gerekmektedir.

Çocuklarda Süt Dişlerinin Önemi

Süt dişlerinin birinci görevi, çocuğun düzgün beslenmesini sağlamaktır. Ayrıca, konuşmanın düzgün gelişimi de süt dişlerinin varlığına bağlıdır. Ebeveynler süt dişlerinin geçici olduğunu ve nasıl olsa değişeceğini düşünerek önemsemezler, dolayısıyla bu tarz bir düşünce süt dişlerinin temizliğinin ihmal edilerek çürümesine sebep olur. Unutulmamalıdır ki tedavi edilmeyen süt dişi çürükleri, ağrı, kötü koku, çiğneme zorluğu, beslenme bozukluğu ve çirkin görüntüye yol açar. Bu dönemdeki tedavi edilmeyen diş bozuklukları, ileride diş çarpıklığı, çene gelişiminde bozukluk ve genel sağlık problemlerine sebep olabilecektir.

• Süt dişleri toplam 20 tanedir.
• Süt dişlerinin aralarının açık olması normaldir. Bunun nedeni, yerlerine gelecek daimi dişlere yer sağlamaktır.
• Süt dişlerinde de çürük oluşabilir. Bu çürüklerin de mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
• Süt dişleri iltihaplanmış ise önce kanal tedavisi denenmeli, mümkün olmazsa diş çekilmelidir.
• Süt dişleri zamanından önce çekilirse, alttan gelen daimi dişe yer kalmaz ve yer darlığı oluşur.

Süt dişleri ne zaman çıkar ? ne zaman düşer?

Çocuklarda ilk süt dişleri yaklaşık 6.-8. aylarda sürmeye başlar ve yaklaşık 30. Ayda tamamlanır.

Daimi dişlerin çıkması ve süt dişlerinin düşmesi ise 6 yaşında başlayıp ortalama 13 yaşa kadar devam etmektedir. Çocuklarda arka bölgedeki süt azı dişleri 10-12 yaşlara kadar ağızda kalacak ve çiğnemeyi sağlayacaklardır. Bu yüzde tedavi edilip korunmaları oldukça önemlidir.

Çocuğumla uzman diş hekimi mi ilgilenmeli?

Çocuğunuzun ilk diş hekimi deneyimi, hayatı boyunca bu konuda neler hissedeceğini etkileyecek bir başlangıçtır. Olumsuz bir tanışma, korku ve güvensizlik yaratacak ve bunun sonucu olarak  daha sonraki diş hekimi ziyaretlerini etkileyecektir. Bu yüzden çocuğunuzla ilgilenecek diş hekiminin çocuklarla iletişimde uzmanlaşmış bir pedodontist olması gerekmektedir.  Çocuğun ilk dişi çıktıktan hemen sonra ilk ziyaret planlanmalıdır.

Çocuklarda gerekli olan tüm diş tedavileri pedodontistler tarafından çocuklara uygulanmaktadır. Çocukların ağız ve diş sağlığının iyi olması, 6 ayda 1 düzenli yapılan diş hekimi kontrolü ile sağlanabilir. Bu kontroller sırasında ağız ve diş sağlığını tehdit eden her türlü sorun tespit edilebilir. Burada önemli olan, bu sorunların erken teşhisi ve tedavisidir. Erken teşhis, çocuğun fiziksel ve duygusal gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.

Çocuğumu ilk diş hekimi muayenesine nasıl hazırlamalıyım?

Çocuğunuzu diş hekimine getirmeden önce ona bu ziyaretin neden yapılacağı konusunda kısaca bilgi verilmelidir. Ebeveynlerin bu konudaki kaygılı ve gergin tavırları ve yaşadıkları olumsuz deneyimleri çocuğun yanında paylaşmaları, çocuk için olumsuz örnek teşkil edecektir. Ayrıca çocuğu ‘doktor’ ve ‘iğne’ kavramlarıyla korkutmak da son derece yanlıştır. Mümkünse anne veya babaya diş tedavisi yapılırken izlemesi çocuğa cesaret verecektir.

Çocukta muayene nasıl yapılıyor?

Çocuk hastada ilk muayene, hem çocuk hem de çocuğun anne ve babası ile iletişim kurmakla başlar. Tanışmadan sonra hastanın medikal ve dental hikayesi alınır. Daha sonra klinik ve radyografik muayeneye geçilir. Bu aşamalardan sonra teşhis ve tedavi planlaması hakkında hastaya, anne ve babasına bilgi verilir. Pedodontisler süt ve sürekli dişleri, çürük ve periodontal hastalıklar gibi başlıca ağız hastalıklarından korumak için birçok yöntem uygulamaktadır. Bu yöntemler; ağız hijyeni kavramının öğretilmesi, diş fırçalama alışkanlığının kazanılması, sistemik ve topikal florür uygulamalarının yapılması, fissür örtücülerin uygulanması olarak sayılabilir.

Florür  Uygulamaları

Koruyucu diş hekimliğinde en etkili tedavi şekli olarak kabul edilen florür tedavileri, sağlıklı bireylerde, çürüğe yatkın bireylerde, dişlerdeki hassasiyet ve erozyon tedavisinde, özel bakıma ihtiyacı olan sistemik rahatsızlığı olan bireylerde uygulanabilmektedir. Uygulamalar, bireyin yaş ve çürük oluşum riskine göre belirlenen sıklık ve miktarlarda gerçekleştirilmektedir.

Fissür Örtücüler

Anatomik olarak azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerinde bulunan girinti ve çıkıntılar, yiyecekler için yapışıp kalabilecekleri bölgeler oluşturmaktadır.

Çürüme, temizlenmesi zor olan bu bölgelerde başlamaktadır. Fissür örtücüler, dişlerde bu yüzeyleri sığlaştıracak, besinlerin tutunmasını azaltacak ve fırçalanmasını kolaylaştıracak bir yüzey oluşturulmasına yardımcı olmaktadır. Klinik uygulamaları sonrasında çürük oluşumun %70-%80 oranında azaldığı bildirilmiştir. 

Yer Tutucular

Süt dişleri çocuğunuzun yüz ve çene gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Bazı süt dişleri 12 yaşına kadar ağızda kalmalıdır. Ancak bu yaşta tüm süt dişleri yerini daimi dişlere bırakır. Özenle korunmamış süt dişlerinin bu yaşa kadar ağızda kalması oldukça zordur. Süt dişlerinin bile erken kaybedilmesi ileride ciddi ortodontik bozuklukların ortaya çıkmasına sebep olabilir. Öncelikle süt dişlerini ağızda tutmak için çeşitli tedaviler uygulanır. Aynen yetişkinlerde olduğu gibi süt dişlerine de dolgu ve kanal tedavisi yapılabilmektedir. Ancak, çürük ya da travma gibi çeşitli sebeplerle erken kaybedilen süt dişlerinin yeri, yer tutucular ile korunmalıdır. Aksi halde, ilerleyen yaşlarda daha büyük problemlerle karşılaşılabilir. Süt dişi erken kaybedildiğinde alttaki daimi diş sürene kadar iki durum görülebilir; çekim bölgesinin iki yanındaki dişler eğrilebilir ya da dönerek bu boşluğu kapatabilir. Bu da alttaki daimi dişin farklı yerden sürmesine veya gömülü kalmasına sebep olabilir. Çekim bölgesinin karşısındaki diş bu boşluğa doğru uzayabilir.

Yer tutucular, metal ya da plastikten yapılabilir. Erken kaybedilmiş süt dişi sayısı ve lokalizasyonuna göre sabit yer tutucular ve hareketli yer tutucular olarak iki şekilde hazırlanır. Diş hekimi tarafından ağızdan ölçü alındıktan sonra teknisyen, uygun yer tutucuyu laboratuvar ortamında hazırlar. Daha sonra hazırlanan yer tutucu, diş hekimi tarafından hasta ağzına uyumlanır. Hasta yer tutucuyu hekim kontrolünde kullanır ve süt dişi yerine sürmeye başladığı zaman hekim tarafından çıkarılır.

Yer Tutucuların Görevleri Nelerdir?

• Çekim boşluğunun diğer dişler tarafından kapatılmasını önler ve daimi diş sürene kadar bu boşluğu koruyarak ideal pozisyonda daimi dişin sürmesini sağlar.
• İleride oluşabilecek ortodontik problemleri önlemeye yardımcı olur.
• Dişlerin ideal pozisyonda kalmasını sağladığı için çapraşıklığı önler. Böylelikle güzel bir diş dizisi, kolayca fırçalanan dişler ve daha az ara yüz çürüğü oluşumu gibi avantajlar sağlar.

Sabit Yer Tutucular

Tek diş eksikliklerinde yapılır. Kullanırken dikkat edilecek noktalar şunlardır:

• Bir sorun çıktığında ya da yer tutucu oynadığında doktorunuza bilgi verilmesi gerekmektedir.
• Yapışkan gıdalar yer tutucunun olduğu bölgede çiğnenmemelidir.
• Takıldığı tarihten 3 ay sonra kontrole gelinmesi gerekmektedir.

Hareketli Yer Tutucular

Birden fazla süt dişi eksikliğinde yapılır. Bu yer tutucular, takıp çıkarılabilir apareylerdir.

Kullanımda dikkat edilecek noktalar şunlardır:

• Yemek yerken çıkartmak,
• Yatarken çıkararak su içerisinde saklamak,
• Dişler fırçalanırken yer tutucuyu da fırça ile temizlemek,
• Yer tutucuda herhangi bir kırık oluştuğunda hemen diş hekimine bildirmek,
• Takıldığı tarihten 3 ay sonra kontrole gitmek.

ÇOCUK DİŞ HEKİMLİĞİNDE ACİL DURUMLAR

1.Çocuğumun dişi ağrıyor, ne yapmalıyım?

Çocuğunuzun diş ağrısı büyük ihtimalle diş çürüğü kaynaklıdır. Öncelikle herhangi bir yiyecek artığı kalmaması için dişleri fırçalanmalı ve diş ipi ile dişler arası temizlenmelidir. Gerekli durumlarda ağrı kesici verilerek en kısa zamanda bir pedodontiste başvurulmalıdır. Bu durumlarda bilinçsiz antibiyotik kullanımı oldukça yanlıştır. Bu karar pedodontistinize bırakılmalıdır. Ağrılı bölgeye kesinlikle sıcak kompres ve aspirin uygulaması yapılmamalıdır.

2. Çocuğum düşerse ve süt dişi yerinden tamamen çıkarsa ne yapmalıyım? 

Hemen Pedodontistinize başvurmalısınız. Tamamen yerinden çıkmış olan süt dişleri, altlarında gelişmekte olan daimi dişlere zarar verme ihtimali bulunduğundan yerlerine tekrar yerleştirilmemelidir.  

3. Çocuğum düşerse ve daimi dişi yerinden tamamen çıkarsa ne yapmalıyım? 

Öncelikle yerinden çıkan diş bulunmalıdır. Diş, kök kısmına değmeyecek şekilde tutulmalı ve yalnızca temiz su ile yıkanmalıdır. Diş bütünlüğünü koruyorsa yerine yerleştirilmelidir. Çocuğa gazlı bez veya temiz bir bez ısırtarak dişin yerinden çıkmamasını sağlanmalıdır. Eğer diş yerine yerleştirilemiyorsa dişi soğuk süt, su veya çocuğunuzun tükürüğü içinde taşınabilir. Vakit kaybetmeden hemen pedodontiste veya akşam saatlerinde ise hastanelerin diş kliniği bölümüne başvurulmalıdır. Travmadan sonraki 2 saat içinde yapılan tedavilerde başarı şansı oldukça yüksektir.

4. Travma sonucu dişte kırık oluşursa ne yapmalıyım?

Pedodontistinizle hemen iletişime geçmelisiniz. Kırık parça bulunabilirse soğuk süt veya su içinde korunmalıdır. Dişin yeniden restore edilmesinde bu parçanın kullanılma durumu olabilmektedir. Mümkün olduğunca kısa süre içinde yapılan tedaviler daha büyük problemlerin oluşmasını engelleyecektir.

5. Çocuğumun çene bölgesinde kırık oluşursa ne yapmalıyım?

Bu durumlarda muhtemel bir kafa travması da olabileceğinden öncelikle acil tıbbi müdahale gereklidir. Bu bölgedeki kırıklar önce tıp doktorları, sonra ağız diş ve çene cerrahisi uzmanları tarafından muayene edilmeli ve tedavisi yapılmalıdır.

6. Çocuğumu diş yaralanmalarından korumam mümkün mü?

Yeni yürümeye- emeklemeye başlayan bir çocuğunuz varsa, evde çarpabileceği sivri köşelere plastik koruyucular takılmalıdır.

Araba yolculuklarında mutlaka çocuk koltuğu kullanılmalı ve emniyet kemeri takılmalıdır.

Basketbol, futbol, boks, kayak, bisiklet, paten gibi sporları yapan çocuklarda diş hekiminin hazırlayacağı ‘mouthguard’ ile diş kırıkları ve yumuşak doku yaralanmaları engellenebilmektedir.

7. Çocuğumun yer tutucusu çıktı- kırıldı, ne yapmalıyım?

Yer tutucu gevşemiş veya bir parçası kırılmış ise, çıkarılabiliyorsa ağızdan çıkarılmalıdır. Çıkarılamıyor ve yumuşak dokuyu rahatsız ediyorsa pedodontistiniz ile irtibata geçilmeli ve muayene yapılana kadar o bölge pamuk ile korunmaya çalışılmalıdır.